Een kavel is niet hetzelfde als een perceel. Als je kavels bezit op een locatie terwijl je liever elders een stukje land zou bezitten dan is er de optie voor ruilverkaveling. Hoe werkt ruilverkavelen, is er verschil met herverkaveling en wat is een akte van ruilverkaveling? Van ruilen komt huilen, toch is het de bedoeling dat iedereen voordeel heeft van ruilverkaveling.
Wat is ruilverkaveling?
De definitie van ruilverkaveling is eigenlijk net zo eenvoudig als de term doet vermoeden. Het betreft een ruil van kavels tussen eigenaren van agrarisch gebied. Het betreft een overeenkomst met wederzijds voordeel. Een perceel is het totaal aan grond met dezelfde eigenaar, een kavel is een aaneengesloten deel grond. Een perceel kan dus uit meerdere kavels bestaan die soms ver uit elkaar liggen. Bij ruilverkaveling worden stukken grond uitgewisseld tussen de rechtmatige eigenaren waarbij beide partijen voordeel hebben van de nieuwe verdeling.
Is een verschil tussen herverkaveling en ruilverkaveling? Nee, deze termen hebben eigenlijk dezelfde betekenis waarbij herverkaveling vooral gericht is op de akte van Ruilverkaveling zoals deze wordt vastgelegd bij het Kadaster.
Waarom ruilverkavelen?
Een landeigenaar kan meerdere kavels kopen op verschillende locaties. Dit is niet altijd praktisch want je moet steeds van kavel A naar kavel B rijden en zo verder. Het is dan mogelijk om contact te leggen met de eigenaar van de naastgelegen kavel en een ruil voor te stellen. Jij krijgt het stuk grond naast jouw kavel en de andere grondbezitter krijgt jouw kavel op een andere locatie. Zo kan een puzzel aan kavels worden samengevoegd tot een aaneengesloten perceel. Als je akkerland hebt dan is het natuurlijk veel efficiënter om een groot stuk land te bezitten dan een lappendeken aan stukjes grond.
Waar komt ruilverkaveling vandaan?
Het idee van stukken land ruilen is zeker niet nieuw. Voorheen was er bijvoorbeeld markendeling en de herverdeling van essen, hooilanden of kwelders. Deze verdeling vond plaats in de negentiende eeuw. De wijze waarop agrarische bedrijven in de Verenigde Staten grote lappen grond ter beschikking hadden heeft invloed gehad op de werkwijze in Europa. Mechanisatie in de landbouw zou het mogelijk maken om grotere oppervlakken te bewerken, met ruilverkaveling konden boerenbedrijven hun werkzaamheden consolideren. Naar schatting is ongeveer 70 procent van het landelijk gebied in Nederland verkaveld. Dit heeft een grote impact gehad voor het landschap maar ook de economische positie van Nederland in de wereldeconomie.
Voordelen van ruilverkaveling
- Samenvoegen van kleinere kavels
- Hogere productie per vierkante meter
- Meer efficiënte productie op het land
- Lagere productiekosten
- Lagere prijzen voor landbouw producten
De regering heeft ruilverkaveling aangemoedigd om bedrijven in de agrarische sector te laten groeien. De productie ging omhoog en de prijzen gingen omlaag. Een grotere productie zou ook leiden tot een grotere export naar het buitenland. Met name Nederland is dankzij ruilverkaveling een grote speler geworden op de exportmarkt van groente, fruit en vlees.
Nadelen van ruilverkaveling
- Minder biodiversiteit in het landschap
- Weinig kans voor kleinschalige boerenbedrijven
- Landschap ziet er minder aantrekkelijk uit
- Hogere CO2 productie
Door dezelfde producten op grote schaal te verbouwen kan de bodem uitgeput raken. Dit moet weer gecompenseerd worden met bijvoorbeeld meer meststoffen. Grote bedrijven kunnen niet snel inspelen op veranderingen in de natuur en de markt. De stimulering vanuit de overheid heeft gezorgd voor bedrijven die teveel CO2 produceren wat ze niet zomaar kunnen beperken. Maar even terug naar de basis; hoe werkt ruilverkaveling eigenlijk?
Wil je graag weten voor welk bedrag jouw woning nu verkocht zou kunnen worden? klik hier
Hoe werkt ruilverkaveling?
Bij een ruil moeten minimaal drie deelnemers betrokken zijn. De ruil moet aan voorwaarden voldoen zoals deze in de wet zijn vastgelegd. Als dit het geval is dan worden de notariële kosten vergoed door de overheid. Normaal gesproken zal er eerst een ruilverkavelingsplan worden opgesteld, dit kan de gemeente doen of de Provinciale Staten. Dit soort ruil wordt in de meeste gevallen georganiseerd door een ruilverkavelingscommissie. Deze commissie wordt bestuurd door vertegenwoordigers die worden gekozen door de eigenaars.
Wet voor ruilverkaveling
In 1916 zou het aantal percelen op Ameland van 3659 naar slechts 500 gaan. Dit was het eerste Nederlandse ruilverkaveling project. In 1919 was er een eigenaar die niet wilde meewerken, de wet op de ruilverkaveling uit 1924 was hier het gevolg van. Hierin werd bepaald dat de ruilverkaveling kon doorgaan als een minderheid van eigenaren het oneens was met deze regeling. Na de Tweede Wereldoorlog zou de regering de onderlinge ruil van kavels actief promoten.
Momenteel wordt er gewerkt volgens de regels die in de wet Inrichting Landelijk Gebied in 2006 zijn vastgelegd. Die zou de Landinrichtingswet uit 1985 vervangen. Gedeputeerde Staten stelt de akte van ruilverkaveling vast, een onafhankelijke commissie of ander orgaan kan de uitvoering verzorgen.
Akte van Ruilverkaveling
Als er een overeenkomst is bereikt dan zal er een akte van ruilverkaveling worden ingeschreven bij het kadaster. Daarmee komen de voormalige rechten in het betreffende gebied te vervallen. Dit geldt voor alle afspraken waaronder hypotheken, erfdienstbaarheden, eigendomsrechten etc. Deze vallen niet langer te herleiden naar de oude situatie. De akte van ruilverkaveling is de start van een compleet nieuwe situatie. Als er rechten zijn die moeten blijven bestaan dan wordt dit in de akte opgenomen. Deze aktes kunnen zeer omvangrijk zijn met honderden tot 1000+ pagina’s. De rechthebbenden worden vermeld evenals de kavelnummers.
Niet alleen voor landbouw
Naast agrarisch land is het ook mogelijk dat er land wordt gereserveerd voor natuurgebieden of beschermde bossen. In dat geval worden er afspraken gemaakt tussen bijvoorbeeld de provincie en de landeigenaar. Daarmee kan de natuur in Nederland behouden blijven.
Een meer recente ontwikkeling is stedelijke herverkaveling. Het principe is hetzelfde maar dan gericht op stedelijke gebieden. Ook ditmaal moet er voor beide partijen voordeel zijn, de overheid kan waar nodig financiële middelen inzetten om verkaveling te stimuleren. Waardetoevoeging vormt een belangrijk onderdeel van herverkaveling. Door kavels samen te voegen ontstaat er een hogere waarde van het perceel. Subsidiëring kan een vorm van sturing zijn vanuit de regering maar uiteindelijk zijn de voornaamste stakeholders de eigenaars van het land.
De druk op zowel bouwgrond voor huizen als agrarische gebieden voor boeren betekent dat de regering steeds meer invloed zal uitoefenen om gestelde doelen te bereiken. De vrije wil en het wederzijdse voordeel die bij ruilverkaveling van belang is kan hierdoor in het geding komen.