In 1953 kreeg Nederland na de Tweede Wereldoorlog nog een klap te verwerken. De dijken braken waardoor een deel van Nederland zou overstromen. De Nederlandse Staat beschikte niet over de middelen om burgers snel van onderdak te voorzien, daarom sprongen landen als Finland en Noorwegen bij om huizen te bouwen. Hoewel dit noodwoningen betrof was de kwaliteit aanzienlijk hoger dan doorgaans bij tijdelijke woningen het geval is.
Wat is een noodwoning?
Een noodwoning is een woning die in korte tijd gebouwd wordt met als doel bewoners snel huisvesting te verlenen. Bij de bouw gaan snelheid en prijs boven kwaliteit en duurzaamheid. Noodwoningen kunnen om verschillende redenen gebouwd worden zoals bij een natuurramp, een oorlog of een onverwachte toename in de bevolking. Er zijn geen duidelijke grenzen gesteld aan de levensduur van een noodwoning, het betreft in beginsel een gebouw dat niet voor permanente bewoning gebouwd en/of geschikt is.
Niet alle noodwoningen zijn van lage kwaliteit, zo zijn de huizen in het Witte Dorp in Rotterdam tot ver in de jaren tachtig blijven staan terwijl ze al in 1922 gebouwd werden. Dit heeft niet alleen te maken met de kwaliteit van de woning, het kan ook een levend monument zijn dat een belangrijk evenement uit de historie laat zien. Zo zijn er na de Eerste en Tweede Wereldoorlog veel noodwoningen gebouwd. Het slopen van dit soort wijken roept vaak emoties op onder de bevolking, los van de bouwkwaliteit die de woning levert.
Wat zijn de kenmerken van een noodwoning?
Aan het einde van de negentiende eeuw zouden banken krediet hypotheken gaan verstrekken om goedkope huizen te bouwen voor arbeiders die in grote fabrieken werkzaam waren. Deze woningen waren van lage kwaliteit zonder lange termijn planning. Bij een noodwoning is het vooraf bekend dat het geen permanent onderdak betreft.
Bij noodwoningen worden goedkope materialen gebruikt, de isolatie is matig en er staan vaak veel woningen op een relatief klein oppervlak. In de meeste gevallen betreft het laagbouw. Hoewel er zeker flatgebouwen zijn gebouwd met als doel burgers te huisvesten in goedkope woningen, moet een flatgebouw wat betreft constructie veilig en robuust zijn. Er kan bezuinigd worden op luxe en afmetingen maar de etages moeten wel op hun plek blijven staan. Noodwoningen zullen doorgaans laag zijn, soms niet meer dan de begane grond, bijvoorbeeld in het geval van een camper of een containerwoning.
De eigenschappen
Niet alle noodwoningen worden voor deze bestemming gebouwd. Zo is het ook mogelijk om afgeschreven (huur)woningen in te zetten om mensen snel onderdak te verlenen. Daarmee kunnen de eigenschappen per wooneenheid sterk afwijken. Zeker als het een wijk betreft die genomineerd staat om gesloopt te worden kan de kwaliteit per woning verschillen.
Wil je graag weten voor welk bedrag jouw woning nu verkocht zou kunnen worden? klik hier
Het is mogelijk dat een noodwoning geen vast adres krijgt toegekend vanuit de regering. Bijvoorbeeld personen die door omstandigheden geen reguliere woning bezitten kunnen besluiten om tijdelijk op een camping te gaan wonen. In dat geval is er geen officieel postadres van toepassing. Dit kan opgelost worden door het adres van vrienden of familie tijdelijk te gebruiken, of door iemand bij te schrijven als bewoners van een permanente woning. Deze praktijken zijn niet zomaar toegestaan maar worden soms wel gedoogd.
Een mantelzorgwoning is eveneens een woning bestemd voor tijdelijk gebruik en moet na het staken van de zorg weer verwijderd worden.
De betekenis
Na de Tweede Wereldoorlog was er behoefte aan veel nieuwe huizen. In de oorlog waren een groot aantal huizen verwoest, er waren veel mensen zonder onderdak die snel gehuisvest moesten worden. Er werd veel gebouwd in een korte tijd waarbij naast een gebrek aan mankracht ook niet altijd voldoende bouwmaterialen beschikbaar waren. Niet ieder huis uit deze tijd is een noodwoning, het is wel zo dat de meeste huizen die vlak na de Tweede Wereldoorlog gebouwd zijn niet langer overeind staan. Renovatie zou niet kosteneffectief zijn omdat noodwoningen vanaf de basis niet optimaal gebouwd zijn.
Wat is de bouwstijl?
De voornaamste overeenkomst tussen noodwoningen is de bouwkwaliteit die achterblijft bij een meer permanente woning. Verder bestaat er een grote diversiteit aan bouwstijlen. Denk bijvoorbeeld aan:
- Tentenkampen in oorlogsgebieden die beschutting bieden aan vluchtelingen. Deze tenten zijn vaak niet meer dan enkele stokken en een doek. Er is geen wezenlijke isolatie of privacy voor de bewoners.
- Campers die bestemd zijn om mee op vakantie te gaan die op een vaste locatie komen te staan om mensen tijdelijk op te vangen. Na de Tweede Wereldoorlog werden hiervoor ook rijtuigen van trams ingezet.
- Container woningen die gemaakt zijn van vrachtcontainers. Het gebrek aan vensters, akoestische en thermische isolatie maken deze containers niet geschikt voor permanente bewoning.
- Anti-kraak panden worden bewoond zonder garantie op lange termijn onderdak. Dit kunnen oude kantoorpanden of scholen zijn waar huurders goedkoop in mogen verblijven om krakers te weren.
- In sloppenwijken worden provisorisch huisjes gebouwd die indien mogelijk later opgewaardeerd worden. Er zijn enorme steden gebouwd met hutten en dergelijke constructies, vaak aan de rand van een metropool.
Hoe kun je een noodwoning bouwen?
Het kan heel eenvoudig zijn om een noodwoning te bouwen door bijvoorbeeld een container te plaatsen en deze in te richten. Er zijn ook prefab oplossingen met een standaard woningschil die ter plekke ingevuld wordt. Het is nu ook mogelijk om met 3D-printing een huis te bouwen in een kwestie van dagen. Er zal altijd rekening gehouden moeten worden met de initiële kosten en de levensduur van het gebouw.
Een relatief nieuwe manier om een noodwoning te bouwen is de flexwoning. Dit zijn herbestemde panden of nieuwbouwwoningen waar bewoners voor slechts één of enkele jaren een contract afsluiten. Bijvoorbeeld jongeren zonder kinderen die nog niet in aanmerking komen voor een hypotheek of huishoudens met schulden die nergens anders terecht kunnen. Bij flexwonen zal het contract doorgaans korter zijn dan de exploitatietermijn van de noodwoning, dit houdt in dat er meerdere bewoners kunnen wonen in deze huizen.
Dit betekent wonen in een noodwoning
In principe bestaan permanente woningen niet. Er staan nog kastelen overeind die eeuwenlang de natuur, oorlogen en andere uitdagingen hebben getrotseerd, maar in principe heeft ieder huis een uiterste houdbaarheidsdatum. Een noodwoning is een huis dat bewust gebouwd is als niet-permanente oplossing. De voornaamste voorwaarde is een dak boven je hoofd, de rest is bijzaak. Dit is duidelijk te merken aan bijvoorbeeld de woningisolatie die ver onder het gemiddelde zal zijn. Er is nauwelijks rekening gehouden met natuurlijke degradatie van bouwmaterialen en het ontwerp leent zich niet optimaal voor renovatiewerken in de toekomst.