Herenhuis

Een echte heer woont in een herenhuis, een echte dame trouwens ook. Welgestelde Amsterdammers die niet tussen twee lagen pakhuis en magazijn wilde wonen lieten geen grachtenpand maar een herenhuis bouwen. Aan de gracht en ver weg van het werkvolk.

Maar bij voorkeur wel in een smal gebouw want dat was belastingtechnisch aantrekkelijker. Want als je rijk bent, dan wil je ook graag rijk blijven!

Wat is een herenhuis

Een herenhuis is een grote en luxe woning met een statig karakter. Er zijn minimaal twee woonlagen en een zolder. Het is mogelijk dat de woning vrijstaand is of naast andere woningen wordt gebouwd. De dakgoot is hoog geplaatst, ook de plafonds binnen in huis zijn hoog geplaatst. Deze panden zijn vaak te vinden aan de Amsterdamse grachten net als grachtenpanden.

Een andere naam voor herenhuis is patriciërshuis. In de Engelse en Franse taal wordt onderscheid gemaakt tussen herenhuizen die in de stad gesitueerd zijn (townhouse of hôtel particulier) en herenhuizen die op het platteland gebouwd zijn (manor house, manoir).

Dit onderscheid wordt in de Nederlandse taal niet gemaakt. Voor een deel omdat de definitie van herenhuis onlosmakelijk verbonden is met gebouwen aan de gracht van Amsterdam, toch zijn er ook zeker soortgelijke constructies in andere gemeenten en op andere locaties te vinden.

Wat zijn de kenmerken?

Herenhuizen kunnen los van elkaar staan of tegen elkaar aan gebouwd zijn. Het blijven wel individuele panden die geen tussenwanden met elkaar delen. Als de woning op zichzelf staat dan zal er een duidelijke symmetrische vorm zichtbaar zijn met de voordeur centraal in het midden en acht ramen die in een symmetrische configuratie zijn geplaatst.

Het dak is van het type schilddak dat bovenop de tweede verdieping ligt, er zijn twee schoorstenen aanwezig. Er zijn ook herenhuizen met één of twee dakkapellen die zich op de derde verdieping bevinden. Als een herenhuis direct tegen een ander pand staat zal het ontwerp anders zijn. Deze panden kenmerken zich door een smalle vorm, diep en vaak ook zeer hoog.

Herenhuis eigenschappen

De voorzijde van een herenhuis is opvallend en karakteristiek. De meest voorkomende geveltypen zijn:

• Halsgevel
• Klokgevel
• Lijstgevel
• Trapgevel

Aan de achterzijde van het herenhuis zal een diepe tuin zijn tot aan het huis dat achter de woning ligt.

De betekenis van een herenhuis

De Gouden Eeuw heeft een snelle groei van Amsterdam als handelsstad in beweging gebracht. Er was niet alleen behoefte aan pakhuizen en arbeiderswoningen maar ook panden voor welgestelde families. Aan het einde van de zestiende eeuw werden de plannen voor uitbreiding versneld.

Toen de haven in Antwerpen werd gesloten en de VOC werd opgericht zou Amsterdam snel uitgroeien tot een belangrijke handelsstad.

Er werden in eerste instantie drie kanalen rondom het stadscentrum gebouwd, zo ontstond de zogenaamde grachtengordel van Amsterdam. Het uitgangspunt was het aantrekken van rijke mensen waarbij de Herengracht de duurste locatie zou zijn. Daar is de Gouden Bocht gesitueerd, het deel van de Herengracht waar alleen de rijkste bewoners woonden.

Toen de scheepvaart rond 1600 toenam zou dit een flinke impuls geven aan de handel in Amsterdam. Naast rijkelui zouden ook veel migranten naar de stad trekken die ook een woonplek nodig hadden. Zo werd de stad verder uitgebreid.

De nieuwe grachten en groei van de bevolking was van invloed op de bouw van herenhuizen. Niet alleen zouden hier welgestelde personen in wonen, ze lieten ook duidelijk blijken dat ze meer welvarend waren. Zo werd er veel aandacht besteed aan de gevels en ornamenten om een persoonlijke stempel te drukken op het pand.

Wat is de bouwstijl?

Het is met name de symmetrie die opvalt bij een herenhuis. De voordeur is robuust en luxueus, de plaatsing is in het midden. De vensters zijn symmetrisch geplaatst, het pand is relatief smal en kan vrij hoog zijn. Veel herenhuizen zijn in de achttiende eeuw verhoogd.

De gevel kan zeer decoratief ontworpen zijn met gebruik van contrasterende tinten. De lijsten zijn dik met vaak sierlijke vormen en uitstekende delen die reliëf geven aan het geheel.

De voornaamste reden dat een herenhuis vaak smal is maar hoog, komt door de wijze waarop de belastingen in de tijd van bouwen werden opgelegd. Er zou namelijk alleen belasting worden afgedragen op basis van hoe breed het pand was, er werd geen rekening gehouden met de hoogte of diepte. Zo ontstond er een bouwstijl met smalle gebouwen die hoog en diep waren.

Hoe kun je een herenhuis bouwen?

De klassieke herenhuizen werden in de achttiende eeuw veelal uitgebroken waardoor er meer ruimte ontstond in het pand. Later zouden veel huizen ook verhoogd worden. Daarmee is het beeld van nu niet hetzelfde als de originele bouwwerken die in de eeuwen hiervoor gebouwd werden.

Het exclusieve karakter van een herenhuis heeft geleid tot soortgelijke huizen elders in het land. Ook deze gebouwen hebben een exclusief karakter met een schilddak, symmetrische vorm en de voordeur in het midden. Er zijn minimaal twee woonlagen, er is een zolder en de wanden zijn recht.

Er is veel woonruimte en de plafonds zijn hoger dan gemiddeld. Bij een herenhuis bouwen in deze tijd is de breedte van minder belang, dit is zichtbaar aan een meer vierkante vorm in plaats van de langgerekte gebouwen in Amsterdam.

Er is een keuze voor de meer klassieke stijl met een rijkelijk gedecoreerde gevel of een meer moderne uitstraling die wat strakker oogt. Door details toe te voegen zoals luiken en een dubbele voordeur ontstaat er een woningtype dat meer lijkt op een klassiek landhuis.

Wat betreft woningisolatie en comfort zijn alle moderne voorzieningen in een nieuw herenhuis aan te brengen. De bouwstijl leent zich zeker voor een moderne aanpak op het gebied van duurzaamheid.

Dit betekent wonen in een herenhuis

Als je voor een traditioneel herenhuis kiest in het centrum van Amsterdam dan zul je woonachtig zijn in een bruisende en dynamische stad. Er zal wel een diepe tuin zijn die privacy en beschutting biedt. De toegankelijkheid kan een probleem zijn omdat de infrastructuur niet ontworpen is voor het verkeer van deze tijd, er zijn wel diverse opties om door te stad te navigeren.

De prijzen voor herenhuizen liggen in het hoge segment, dat zal geen verrassing zijn. De prijs per vierkante meter in Amsterdam ligt enorm hoog, in andere gemeenten met soortgelijke optrekjes zullen de prijzen doorgaans lager liggen.

Veruit de meeste huizen bevinden zich in Zuid-Holland en Noord-Holland met een aantal woningen verspreid door de rest van het land. Veruit het grootste deel is gebouwd voor 1930, sinds 2000 is de bouw van herenhuizen weer toegenomen. De prijzen liggen doorgaans ruim boven een half miljoen euro en komen regelmatig tot aan anderhalf miljoen voor een authentiek herenhuis.

Herenhuizen voorbeelden