Om de vraag “hoeveel gemeenten heeft Nederland?” te beantwoorden moeten we eerst weten wanneer je deze vraag stelt. Het aantal kan door gemeentelijke indelingen namelijk veranderen en dat gebeurt regelmatig. Hoeveel gemeenten er in Nederland zijn kan dus anders zijn in 2021, 2022 of 2023. We kunnen je het officiële aantal geven van Rijksoverheid of prognoses die online te vinden zijn. Er staat ons de komende jaren nog het één en ander te wachten. Tel je met ons mee?
Hoeveel gemeenten had Nederland in 2021?
Op 1 januari 2021 waren er officieel 352 gemeenten in Nederland. Dit is een cijfer van de Rijksoverheid, op basis van gemeentelijke herindelingen die in 2021 bekrachtigd werden. In 2022 vonden er weer een aantal samenvoegingen plaats, deze trend zal in 2023 voortzetten. Ondanks de toename in het aantal inwoners daalt het aantal gemeenten in Nederland. Rond 1900 lag het aantal Nederlandse gemeenten nog op meer dan 1100. In ruim honderd jaar is pakweg driekwart van het aantal gemeenten in Nederland verdwenen. In 2019 was er sprake van een record aantal herindelingen. 25 gemeenten werden van de kaart geveegd in dat jaar.
In het kabinet Lubbers I werd bepaald dat gemeenten meer autonomie moeten krijgen, wat ook meer verantwoordelijkheden met zich meebracht. Hierdoor bleek het in een aantal gevallen voordelig om dorpen en steden samen te voegen. Lijst Pim Fortuyn maakte de invloed van het kabinet op herindelingen tot een verkiezingsthema. In het kabinet Balkenende I werd besloten om het initiatief voortaan bij gemeenten neer te leggen. Tijdens Rutte III kregen provincies meer invloed.
Waarom verdwijnen gemeenten?
Het goede nieuws is dat dorpen en steden niet zomaar in een groot gat wegzakken in de bodem. Misschien dat het in Groningen sporadisch plaatsvindt door de krimpende gasbel maar de oorzaak is veel eenvoudiger te verklaren. Ieder jaar vinden er gemeentelijke herindelingen plaats. Het initiatief hiervoor gaat doorgaans uit van de gemeenten zelf. Soms zijn er gevallen waarin de provincie besluit dat aangrenzende dorpen of steden in elkaar opgaan. Bijvoorbeeld als dit past binnen regionale ontwikkelingen. Of wanneer het gemeentelijke bestuur niet langer in staat is om de verantwoordelijkheden ten uitvoer te brengen. De regels om tot een gemeentelijke herindeling te komen staan vastgelegd in de Wet algemene regels herindeling.
Provinciale grenzen wijzigen niet vaak. Sinds 1830 is dit slechts zeven maal voortgekomen.
Waar wordt een gemeentelijke herindeling op gebaseerd?
Bij het samenvoegen van gemeenten is er altijd sprake van maatwerk. Er wordt rekening gehouden met een aantal criteria waaronder lokale en regionale kwesties, ontwikkelingen voor de toekomst en de reden waarom verandering gewenst is. Het kabinet zal op minimaal vier punten toetsen:
- Of er draagvlak bestaat om tot een gemeentelijke herindeling te komen.
- Welke bestuurskracht er bestaat en na de indeling zal zijn.
- De interne samenhang en nabijheid van het bestuur.
- De samenhang ten opzichte van de regio.
In het jaar voordat een herindeling wordt uitgevoerd zullen er eerst verkiezingen worden uitgeschreven.
Wil je graag weten voor welk bedrag jouw woning nu verkocht zou kunnen worden? klik hier
Worden gemeenten altijd volledig samengevoegd?
Hoeveel gemeenten er zijn in Nederland kan dus variëren, er zijn wel verschillende vormen van fusering mogelijk. Normaal gesproken worden alle betrokken gemeenten opgeheven waardoor er een nieuwe gemeente ontstaat. Het is echter mogelijk dat er minimaal één gemeente blijft bestaan. In dat geval spreekt men van een ‘lichte’ samenvoeging. Het is dan van belang dan de betrokken gemeenten het hiermee eens zijn. Daarnaast moeten er afspraken worden gemaakt omtrent de rechtspositie van het betrokken personeel.
Hebben bewoners inspraak bij een herindeling?
Als je van het ene op het andere moment in een andere gemeente woont, dan is dit best een overstap. Je bent op precies dezelfde plek als voorheen maar je woont plotseling ergens anders. Dit geldt ook voor bedrijven die al hun communicatiekanalen moeten aanpassen naar de nieuwe situatie. Daarom heb je als inwoner of bedrijf de gelegenheid om jouw visie te geven. Zo worden er informatiebijeenkomsten georganiseerd of inspraakmomenten. Op basis daarvan wordt er een herindelingsontwerp opgesteld, vervolgens heeft iedereen acht weken de gelegenheid om te reageren op het voorstel.
Plannen om gemeenten samen te voegen betekent niet dat het een voldongen feit is. Zo ging een fusie tussen Doetinchem en Oude IJsselstreek in 2016 niet door. Hattem, Heerde en Oldebroek konden niet voldoende draagvlak vinden om te fuseren in 2017. Ook in Wijchen en Druten bleek het animo te laag te zijn om door te zetten. Nuenen wilde niet opgaan in Eindhoven. Uiteindelijk heeft de provincie Noord-Brabant de stekker uit deze plannen getrokken.
Wat kost een herindeling?
Naast de vraag hoeveel gemeenten Nederland heeft wil je misschien ook weten wat de kosten zijn voor een dergelijke beslissing. Het is mogelijk dat een fusie tussen dorpen en steden financieel voordeliger uitpakt. Er is niet langer voor iedere gemeente een eigen bestuur of gemeentehuis nodig. Veel zaken kunnen centraal geregeld worden. Het brengt ook kosten met zich mee, dit kan zo eenvoudig zijn als het vervangen van de plaatsnaamborden. Het is mogelijk voor gemeenten om deze financiële gevolgen te laten toetsen. Dit wordt een herindelingsscan genoemd. In 2015 liet Noordoost-Fryslân een dergelijke scan uitvoeren, in 2014 Noord-Groningen en in 2013 Noordwest-Fryslân.
Sinds 2015 zijn gemeenten verantwoordelijk voor jeugdzorg, zorg voor langdurig zieken en senioren. Hierdoor zijn er veel kleinere gemeenten die het besluit hebben genomen om de mogelijkheden voor fusie te onderzoeken.
Ben je verhuisd na een gemeentelijke herindeling?
Hoewel je als inwoner geen centimeter verhuist woon je toch in een andere gemeente na een fusie. Dit kan gevolgen hebben voor de postcode maar dit hoeft niet altijd het geval te zijn. De gemeente moet postbezorgers in het proces betrekken, het kan zijn dat informatie op abonnementen niet meer klopt. Poststukken moeten op het nieuwe adres bezorgd worden, dit zijn praktische zaken waar zowel het gemeentebestuur als de inwoner rekening mee dient te houden. Dit geldt ook voor bedrijven die bijvoorbeeld hun website of visitekaartjes moeten aanpassen op de nieuwe situatie.
Hoe de informatie in de BAG van het Kadaster wordt opgenomen hangt af van de situatie. Iedere gemeente krijgt in de BAG namelijk een code toegewezen, op basis van het type herindeling blijft deze code gelijk of er wordt een nieuwe code toegewezen.
Hoeveel gemeenten heeft Nederland in 2022 en 2023?
Op 1 januari 2022 is het aantal gemeenten in Nederland weer afgenomen met zeven gemeenten. Hierdoor komt het totale aantal op 345 gemeenten in Nederland te liggen. In Weesp werd bepaald dat ze in maart 2022 zouden samengaan met Amsterdam, niet op 1 januari zoals dit gebruikelijk is. In 2023 gaan Brielle, Hellevoetsluis en Westvoorne samen op in de nieuwe gemeente Voorne aan Zee. In Limburg, Utrecht en Gelderland worden mogelijke herindelingen besproken.